آمادگی سازمان‌یافته پیش از بحران
جاسم جهاندیده، مدیر مرکز مشاوره مهر آموزش‌وپرورش سیب و سوران، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر هامون» اظهار داشت: تجربه نشان داده است هرجا آموزش و آگاهی عمومی در سطح بالاتری قرار داشته، تبعات روانی بحران‌ها کاهش‌یافته است.
وی افزود: تاب‌آوری اجتماعی زمانی شکل می‌گیرد که جامعه پیش از بحران، آموزش‌های لازم را در زمینه کنترل استرس، مدیریت هیجان، تصمیم‌گیری در شرایط فشار و مهارت‌های مقابله‌ای دریافت کرده باشد. این آموزش‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شود که تمام اقشار جامعه بتوانند از آن بهره‌مند شوند.
وی ادامه داد: در شرایط بحرانی، توانایی افراد در برقراری ارتباط مؤثر و حل مسئله، مانع از گسترش اضطراب و ناامیدی در جامعه می‌شود. مدارس و دانشگاه‌ها می‌توانند به‌عنوان پایگاه‌های آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت‌های ارتباطی و شناخت هیجانات، نقش اساسی ایفا کنند. این مؤسسات می‌توانند با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، شبیه‌سازی شرایط بحران و تمرین مهارت‌های تصمیم‌گیری، تاب‌آوری روانی دانش‌آموزان و دانشجویان را تقویت کنند.
جهاندیده بیان کرد: تغییر نگرش جامعه نسبت به مراجعه به مشاور اهمیت دارد. هنوز برخی تصور می‌کنند مراجعه به روان‌شناس نشانه ضعف است، درحالی‌که نشانه آگاهی و بلوغ روانی است. با آموزش مستمر و اطلاع‌رسانی صحیح، این تابوها باید شکسته شود. خانواده‌ها، معلمان و رسانه‌ها نقش مهمی در تغییر نگرش جامعه دارند و باید فرهنگ مراجعه به مشاور را به‌عنوان بخشی از زندگی سالم روانی معرفی کنند.
وی افزود: مراکز مشاوره باید شبکه‌ای منسجم در سطح شهرستان ایجاد کنند تا خدمات روانی و اجتماعی به‌صورت هماهنگ و سریع ارائه شود. این شبکه باید شامل تیم‌های تخصصی و همیاران محلی باشد تا در بحران‌ها واکنش سریع و مؤثر داشته باشد. برگزاری جلسات هماهنگی بین نهادها و تعریف نقش دقیق هر بخش، می‌تواند فرایند ارائه خدمات روانی را روان‌تر کند.
جهاندیده با اشاره به نقش رسانه‌ها گفت: اطلاع‌رسانی درست و روایت واقع‌گرایانه از بحران، کاهش شایعات و پرهیز از دامن‌زدن به ترس عمومی، وظیفه رسانه‌ها در چنین شرایطی است. رسانه‌ها می‌توانند با ارائه آموزش‌های کاربردی و آگاهی‌بخش، تاب‌آوری روانی جامعه را افزایش دهند و افراد را برای مواجهه با فشارهای روانی آماده کنند.
وی تأکید کرد: حمایت اجتماعی از گروه‌های آسیب‌پذیر، مانند سالمندان، کودکان و زنان، باید در اولویت قرار گیرد. این گروه‌ها نیازمند توجه ویژه و خدمات هدفمند هستند تا آسیب‌پذیری روانی آنها کاهش یابد. برنامه‌ریزی و ارائه خدمات منظم به این گروه‌ها در طول سال، حتی در زمان‌های غیربحرانی، اثرات روانی بحران‌ها را کاهش می‌دهد و اعتماد جامعه را به سیستم‌های حمایتی افزایش می‌دهد.
مدیر مرکز مشاوره مهر آموزش‌وپرورش افزود: تجربه بحران‌های اخیر نشان داده است که نبود برنامه‌ریزی روانی پیش از حادثه، شدت آسیب‌های روانی را افزایش می‌دهد؛ بنابراین آموزش، شبکه‌سازی و آماده‌سازی از پیش، ضامن کاهش اثرات بحران‌هاست. افزون بر این، ایجاد دوره‌های بازآموزی، تمرین سناریوهای بحران و آموزش خانواده‌ها و مدارس، می‌تواند تاب‌آوری جامعه را پایدار کند.
همکاری بین‌بخشی، کلید مدیریت بحران
ناصر زومکزهی، مدیر مرکز مشاوره خانواده مهر سیب و سوران، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی عصر هامون ما اظهار داشت: دسترسی به خدمات سلامت روان در بحران‌ها تنها زمانی امکان‌پذیر است که همکاری واقعی میان نهادهای مختلف شکل گیرد. هیچ نهادی به‌تنهایی قادر به کنترل اثرات روانی بحران‌ها نیست و هم‌افزایی بین آموزش‌وپرورش، بهداشت، هلال‌احمر و رسانه‌ها ضرورت دارد. این همکاری باید به‌صورت شبکه‌ای مستمر و دارای برنامه‌های اجرایی و پاسخ سریع باشد.
وی ادامه داد: کاهش انگ اجتماعی نسبت به اختلالات روانی، هدف دیگر هفته سلامت روان است. جامعه‌ای که مراجعه به مشاور را نوعی ضعف می‌داند، در زمان بحران آسیب‌پذیرتر است. باید فرهنگ گفت‌وگو و درخواست کمک جایگزین سکوت و ترس شود. ایجاد کمپین‌های اطلاع‌رسانی و برگزاری جلسات آموزشی برای خانواده‌ها، معلمان و نوجوانان، گام‌های مهم در این مسیر هستند.
زومکزهی افزود: خدمات مشاوره باید همیشه در دسترس مردم باشد، نه‌تنها در زمان بحران. شبکه‌های محلی مشاوره و آموزش همیاران سلامت روان، می‌توانند به مردم کمک کنند تا در شرایط اضطراری، راهنمایی و حمایت روانی دریافت کنند. این شبکه‌ها می‌توانند شامل تماس‌های تلفنی فوری، مشاوره حضوری و آموزش آنلاین باشند.
مدیر مرکز مشاوره خانواده مهر به نقش رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: رسانه‌ها می‌توانند با روایت‌های واقعی، امیدبخش و علمی، اضطراب جمعی را کاهش دهند و احساس امنیت روانی را در جامعه افزایش دهند. انتشار اخبار نادرست یا اغراق‌آمیز، اثرات منفی بر روان مردم دارد، درحالی‌که گزارش‌های مستند و آموزشی، به‌نوعی درمان روانی جمعی تبدیل می‌شوند و اعتماد جامعه به سیستم‌های حمایتی را افزایش می‌دهند.
وی تأکید کرد: حمایت ویژه از گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، کودکان و زنان، بخشی از مسئولیت اجتماعی مراکز مشاوره است. این افراد بیشترین خطر روانی را دارند و ارائه خدمات اختصاصی برای آنها ضروری است. شناسایی دقیق این گروه‌ها و تخصیص منابع مناسب، می‌تواند اثرات بحران را به حداقل برساند.
زومکزهی همچنین افزود: آموزش عمومی درباره نشانه‌های استرس، افسردگی و اضطراب، و اطلاع‌رسانی درباره زمان مناسب درخواست کمک، از ابزارهای پیشگیری اصلی محسوب می‌شوند. ایجاد سامانه‌های مشاوره تلفنی فوری، گسترش مشاوره رایگان و آموزش همیاران سلامت روان در مدارس و محلات، بخشی از این اقدامات است. این اقدامات باید به‌صورت مستمر و قابل‌دسترسی برای همه شهروندان باشد.
او ادامه داد: سلامت روان، مسئله‌ای فردی نیست، بلکه مسئولیتی اجتماعی است. هرچه میزان همدلی، ارتباطات انسانی و شبکه‌های حمایتی در جامعه افزایش یابد، توان عبور از بحران‌ها نیز بیشتر خواهد شد. مشارکت شهروندان، نهادها و سازمان‌های محلی، کلید تاب‌آوری جمعی است.
مدیر مرکز مشاوره خانواده مهر در پایان تأکید کرد: هفته سلامت روان فرصتی برای بازنگری در نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی است. جامعه‌ای که اهمیت سلامت روان را درک کند، در مواجهه با بحران‌ها قدرتمندتر و آرام‌تر عمل خواهد کرد و تاب‌آوری اجتماعی افزایش می‌یابد. برنامه‌ریزی، آموزش و حمایت هدفمند، تضمین‌کننده عملکرد بهتر در بحران‌هاست.
انتهای خبر/
